Wielu kredytobiorców i pożyczkobiorców nie zdaje sobie nawet sprawy z faktu, że istnieje coś takiego, jak odsetki ustawowe, a tym bardziej, jaka jest wysokość odsetek ustawowych. Sprawie nie pomaga fakt, że stosunkowo często zachodzą w tym zakresie zmiany i nawet, jeśli posiadamy jakąś wiedzę, to niekoniecznie jest ona aktualna.
Zdobycie większej ilości informacji na ten temat może okazać się korzystne przy zaciąganiu zobowiązania, a także podczas jego spłaty, więc zdecydowanie warto poświęcić na to czas. W takim razie jaka jest wysokość odsetek ustawowych i czym one właściwie są? W jakich sytuacjach się je płaci? Odpowiedzi na te pytania znajdują się poniżej.
Spis treści
Wysokość odsetek ustawowych – czym są odsetki ustawowe?
Jak stanowi ustęp 1 art. 359 Kodeksu cywilnego, odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Czynnością prawną może być na przykład, podpisanie umowy pożyczki lub kredytu.
W większości przypadków, odsetki płacimy w wysokości, która jasno określona jest w ofercie kredytu lub pożyczki (na przykład 10%). Odsetki ustawowe stosuje się w momencie, kiedy wysokość odsetek nie została w inny sposób określona. Czyli na przykład w sytuacji, kiedy bierzemy pożyczkę, ale w umowie nie ma informacji o konkretnej wysokości odsetek. Nie jest to często spotykane, ale może się zdarzyć.
Jaka jest wysokość odsetek ustawowych?
Ustęp drugi wspomnianego powyżej artykułu Kodeksu cywilnego mówi jasno, że wysokość odsetek ustawowych jest równa sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych. Jeśli więc chcemy obliczyć odsetki ustawowe, musimy najpierw sprawdzić, ile wynosi stopa referencyjna NBP, a następnie dodać do niej 3,5 punktów procentowych.
Od 29 maja 2020 roku stopa referencyjna wynosi 0,10%. W związku z tym, w myśl kodeksu cywilnego, aktualna wysokość odsetek ustawowych to 3,60%. Trzeba przy tym wziąć pod uwagę, że stopa ta była w 2020 roku wielokrotnie obniżana i wraz ze stopniowym odżywaniem polskiej gospodarki, będzie z dużym prawdopodobieństwem rosnąć.
Wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie
W większości przypadków, jeśli zaciągniemy pożyczkę lub kredyt i nie spłacimy jej w terminie, spotkają nas negatywne konsekwencje. Począwszy od naliczania odsetek za opóźnienie, przez wysyłanie płatnych monitów i wpisy na listy dłużników, po sprawę w sądzie i egzekucję komorniczą.
Co ważne, wierzyciel może zażądać od nas zadośćuczynienia w formie odsetek, nawet jeśli opóźnienie powstało nie z naszej winy (czyli na przykład nasz pracodawca spóźnił się z wypłatą wynagrodzenia), a z powodu naszej opieszałości nie poniósł żadnych strat.
Wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie wskazuje ustęp 2 artykułu 481 Kodeksu cywilnego. Wynosi ona sumę stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Stosuje się ją, kiedy wysokość odsetek za opóźnienie nie została oznaczona, czyli nie sprecyzowano jej w umowie.
Jak już wiemy, stopa referencyjna NBP wynosi 0,1%, co oznacza, że odsetki ustawowe za opóźnienie aktualnie wynoszą 5,60%. Trzeba przy tym wskazać, że jeśli dług jest oprocentowany według wyższej stopy niż obliczona ustawowa stopa za opóźnienie, to kredytodawca lub pożyczkodawca może wyliczyć wyższe odsetki karne.
Od wspomnianej powyżej reguły występują pewne wyjątki, mające zapobiec znacznym zatorom handlowym w ważnych gałęziach gospodarki. Przykładowo, jeśli przy transakcjach handlowych dłużnikiem opóźniającym się z płatnością jest podmiot publiczny, będący podmiotem leczniczym (m.in. publiczny szpital), ustawowe odsetki za opóźnienie będą wyższe.
Ich wysokość to suma stopy referencyjnej NBP i ośmiu punktów procentowych, a więc aktualnie 8,10%. W przypadku transakcji handlowych, gdzie dłużnikiem jest innego rodzaju podmiot, wysokość odsetek ustawowych wynosi sumę stopy referencyjnej NBP i dziesięciu punktów procentowych, czyli w chwili obecnej 10,10%.
Jaka jest maksymalna wysokość odsetek ustawowych?
Kodeks cywilny ustanawia również maksymalną wysokość odsetek ustawowych i odsetek za opóźnienie, której nie wolno przekroczyć. Maksymalna stawka odsetek ustawowych jest równa ich dwukrotności. Oznacza to, że w przypadku odsetek ustawowych o wysokości 3,60%, maksimum przypada na 7,20%.
Podobna reguła funkcjonuje w przypadku odsetek za opóźnienie. Maksymalna wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie w spłacie zobowiązania (nie licząc transakcji handlowych, które omówione zostały powyżej) wynosi dwukrotność odsetek za opóźnienie. 5,60% to aktualna stawka odsetek za opóźnienie, a więc maksimum wynosi 11,20%.
Wysokość odsetek ustawowych – jak obliczyć odsetki?
Odsetki mogą być naliczane już od następnego dnia od daty, w której miała zostać uregulowana płatność. Warto wiedzieć, w jaki sposób można obliczyć kwotę pozostałą do spłaty samodzielnie. Można też poprosić o dostarczenie takiej informacji przez bank, ale samodzielne wykonanie obliczeń będzie szybszym rozwiązaniem.
Wysokość odsetek ustawowych = kwota długu × liczba dni opóźnienia × wysokość stawki odsetek ustawowych / 365 dni
Nawet w przypadku lat przestępnych wciąż do obliczeń przyjmuje się ilość dni w roku wynoszącą 365. Jeśli przykładowo mieliśmy spłacić dług 10 dnia miesiąca, ale już jest 15, to dni opóźnienia liczymy począwszy od 11 dnia miesiąca. Do obliczenia wysokości odsetek ustawowych można wykorzystać zwykły kalkulator, ale w Internecie znajduje się też wiele specjalnych kalkulatorów odsetek.
Wysokość odsetek ustawowych a inne kary za opóźnienia
Wiemy już, że poza odsetkami za opóźnienie możemy spodziewać się także innych kosztów, jeśli nie będziemy w stanie na czas uregulować zobowiązania. Jak duże będą to koszty? Wszystko zależy od tego, jak szybko i w jaki sposób wierzyciel będzie prowadził działania windykacyjne. Odsetki naliczane są już od dnia następującego po dniu, w którym miała zostać dokonana spłata, natomiast niektórzy wierzyciele wysyłają monity już po kilku dniach, a inni czekają nawet kilka tygodni.
Do najdroższych monitów należą połączenia telefoniczne (w tym te nieodebrane), kosztowna jest także osobista wizyta przedstawiciela wierzyciela w naszym miejscu zamieszkania. Opłata będzie naliczana także między innymi za każdy list, SMS, czy e-mail. Jak łatwo się domyślić, najtańsze będą dla nas upomnienia elektroniczne, a więc e-maile, a także SMS-y, ale wciąż mogą to być kwoty w wysokości kilku złotych za jeden monit.
W sytuacji, kiedy mimo otrzymywania licznych monitów i naliczania odsetek za opóźnienie wciąż nie uregulujemy długu, wierzyciel w pewnym momencie skieruje sprawę do sądu. Jeśli dług nie jest na przykład przedawniony, możemy się spodziewać, że zakończy się to egzekucją komorniczą. W ramach egzekucji komorniczej możliwe jest zajęcie części wynagrodzenia za pracę, czy emerytury, a także środków z konta bankowego. Komornik może również zająć i sprzedać nasze mienie – pojazdy, sprzęt elektroniczny, a nawet nieruchomość, w której mieszkamy. Można więc powiedzieć, że odsetki karne są najłagodniejszą formą kary za opóźnienie w spłacie.
Wysokość odsetek ustawowych – podsumowanie
Kwestia odsetek ustawowych i ich wysokości w pierwszej chwili może wydawać się skomplikowana, ale w rzeczywistości jest ona stosukowo łatwa do pojęcia. Pewien problem może sprawiać jedynie kwestia tego, że nie jest ona stała, natomiast wszystkie stopy NBP, w tym stopę referencyjną, można w każdej chwili sprawdzić na stronie internetowej Banku. Następnie wystarczy zsumować ją z wysokością określoną w ustawie (3,5% dla odsetek ustawowych, 5,5% dla odsetek za opóźnienie), aby otrzymać interesującą nas wartość.
W większości przypadków zarówno wysokość odsetek zwykłych, jak i odsetek za opóźnienie jest określona przez umowę. Zdarza się jednak, na przykład w przypadku umów nie pomiędzy kredytobiorcą i bankiem, czy pożyczkobiorcą i firmą pożyczkową, a między dwoma firmami, że odpowiednich zapisów w umowie nie ma. W takim przypadku bardzo przydatne przy egzekwowaniu swojej należności będą właśnie wysokości odsetek wymienione w Kodeksie cywilnym.